کتاب افول

نمایشنامهٔ “افول” اثر اکبر رادی، یکی از آثار برجستهٔ ادبیات نمایشی ایران است که در سال ۱۳۴۲ نوشته شد و نخستین بار در سال ۱۳۴۹ به کارگردانی علی نصیریان در تالار سنگلج روی صحنه رفت. این اثر که با الهام از نمایشنامهٔ “دشمن مردم” هنریک ایبسن خلق شده، به بررسی تعارضات اجتماعی، اخلاقی و طبقاتی در جامعهٔ روستایی شمال ایران می‌پردازد.
داستان در روستایی در شمال ایران می‌گذرد، جایی که تنش میان دو خاندان مالک‌زاده به بحران اجتماعی و اخلاقی گسترده‌تری بدل می‌شود. فرخ، برادرزادهٔ کسمایی (یکی از مالکین روستا)، پس از بر هم زدن نامزدی‌اش با دختر کسمایی، به جهانگیر معراج، داماد عماد فشخامی (مالک دیگر روستا)، پناه می‌برد. جهانگیر، با استفاده از دارایی پدرزنش، خدماتی چون حفر چاه برای روستاییان انجام داده و اکنون درصدد ساختن مدرسه برای آن‌هاست. او برای تهیهٔ مصالح مدرسه، یکی از مستغلات عماد در رشت را می‌فروشد که این اقدام باعث خشم عماد می‌شود. در همین حال، کسمایی در نامه‌ای تهدیدآمیز، پیشنهاد جهانگیر برای همکاری در ساخت مدرسه را رد می‌کند و از او می‌خواهد ساخت مدرسه را متوقف کند. جهانگیر، بی‌اعتنا به تهدیدها و فشارهای خانوادگی، پروژهٔ مدرسه را ادامه می‌دهد؛ حتی به بهای انزوای اجتماعی و از دست دادن پشتوانهٔ خانوادگی.
“افول” به بررسی تعارضات بین سنت و مدرنیته، اصلاح‌طلبی و محافظه‌کاری، و مسئولیت اجتماعی روشنفکران می‌پردازد. رادی در این نمایشنامه، با نگاهی نقادانه به ساختارهای قدرت و تأثیر آن‌ها بر جامعه، نشان می‌دهد که چگونه تلاش برای تغییر می‌تواند با مقاومت شدید مواجه شود. نمایشنامه همچنین با نگاهی ظریف به نقش زنان در جامعه، چالش‌های آنان را در تقابل با سنت‌ها و انتظارات اجتماعی برجسته می‌سازد.
رادی در “افول” از زبانی رسمی و ادبی استفاده کرده است که با فضای روستایی و موضوعات جدی نمایشنامه همخوانی دارد. او با بهره‌گیری از تکنیک‌های درام چخوفی، مانند استفاده از گفتگوهای به ظاهر روزمره که در عمق خود حامل تنش‌های پنهان‌اند، به عمق و غنای اثر افزوده است. همچنین، ساختار نمایشنامه با استفاده از نمادهایی چون مدرسه، به استعاره‌هایی از پیشرفت و آگاهی اشاره دارد. “افول” در سال ۱۳۴۹ به کارگردانی علی نصیریان در تالار سنگلج به صحنه رفت و با استقبال خوبی از سوی تماشاگران و منتقدان مواجه شد. اجرای نمایش به‌ویژه به دلیل پرداخت واقع‌گرایانهٔ شخصیت‌ها و بازتاب صادقانهٔ کشمکش‌های طبقاتی، توجه منتقدان را جلب کرد. این نمایشنامه به دلیل مضامین اجتماعی و سیاسی‌اش، یکی از آثار مهم تئاتر ایران در دههٔ ۴۰ شمسی محسوب می‌شود.
“افول” اثری است که با نگاهی دقیق و نقادانه به مسائل اجتماعی و فرهنگی ایران، به بررسی چالش‌های اصلاح‌طلبان در مواجهه با ساختارهای سنتی و محافظه‌کار می‌پردازد. رادی در این نمایشنامه، با خلق شخصیت‌هایی چندبعدی و استفاده از زبانی رسمی و ساختاری پیچیده، توانسته است اثری ماندگار و تأمل‌برانگیز در ادبیات نمایشی ایران خلق کند.