کتاب خاطرات میرزا محمود صارم الممالک درگزی

کتاب حاضر تحقیقی است درباره تاریخچه مهاجرت ارمنیان به ایران، روابط و مشترکات ایرانیان و ارمنیان، شکل زندگی اجتماعی و فرهنگی و فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی، مذهبی و هنری ارمنیان ایران .کتاب از یک بخش مقدماتی و یازده بخش اصلی تشکیل شده است .در مقدمه اطلاعاتی مختصر با این موضوعات فراهم آمده است :سرزمین ارمنستان، نام و خاستگاه ارمنیان، روابط ایرانیان و ارمنیان، مهاجرت ارمنیان به ایران، مهاجرت ارمنیان به تهران، شمار ارمنیان تهران در دوره قاجار، شمار ارمنیان در دیگر نقاط ایران، ارمنیان شیراز، ارمنیان بوشهر و ارمنیان استان گلستان .بخش اول درباره زبان ارمنی و خویشاوندی آن با زبان فارسی است .بخش دوم متضمن مطالبی است پیرامون مدارس ارمنیان ایران، آموزگاران و کادر آموزشی آن، فعالیت‌های فوق برنامه این مدارس و معرفی مدارس ارمنیان جلفای اصفهان، تبریز و تهران .بخش سوم نگاهی است به چاپخانه‌ها و روزنامه‌های ارمنیان ایران .در بخش چهارم که "دین و مذهب ارمنیان "نام گرفته از دین ارمنیان پیش از قبول مسیحیت، دین کنونی آنها، کلیسا و نقش آن در زندگی ارمنیان، نظام کلیسایی ارمنیان و آیین‌ها و شعائر مذهبی ارمنیان ایران سخن به میان آمده است .در بخش پنجم کلیساهای ارمنیان ایران معرفی می‌شوند که از آن جمله عبارت‌اند از : کلیساهای تاتووس مقدس، استپانوس مقدس، سرکیس مقدس خوی، مریم مقدس شیراز، میناس مقدس و چند کلیسای دیگر .نویسنده در بخش ششم تعدادی از جشن‌ها و اعیاد مشترک ایرانیان و ارمنیان را معرفی می‌کند .در بخش هفتم پاره‌ای از فعالیت‌های اجتماعی ارمنیان ایران بازگو می‌شود که عبارت‌اند از :انجمن خیریه زنان ارمنی تهران، انجمن اجتماعی ارمنیان تهران، انجمن فرهنگی ارمنیان چهار محال، انجمن فرهنگی و ورزشی آرارات، و انجمن فرهنگی سیپان . فصل هشتم نگاهی است بر کیفیت و تاریخچه تئاتر ارمنیان به ویژه ارمنیان تهران، جلفای اصفهان، آذربایجان و رشت .در بخش نهم به مهم‌ترین مشاغل ارمنیان اشاره شده و در بخش دهم برخی چهره‌های سینمایی ارمنیان ایران معرفی شده‌اند .فصل یازدهم نیز به معرفی تعدادی از شخصیت‌های سیاسی و اجتماعی ارمنی اختصاص یافته است